Η βασική ασχολία των κατοίκων του χωριού, όπως προαναφέρθηκε, ήταν η επεξεργασία και η διακόσμηση του ξύλου και σπανιότερα των αγγείων με τόρνο. Ο τόρνος, το βασικό εργαλείο των ξυλογλυπτών αλλά και των αγγειοπλαστών ήταν χειροκίνητος. Το εργαλείο αυτό αποτελείτο από «δυο χοντρές μορίνες» ή αλλιώς δοκάρια, με ορθογώνια διατομή, οι οποίες τοποθετούνταν παράλληλα στο δάπεδο.
Το τόρνεμα τόσο του ξύλου όσο και του αγγείου απαιτούσε αρκετή δεξιοτεχνία και προσοχή. Λόγου χάρη, για να διακοσμηθεί ένα μέρος του ξύλου έπρεπε αρχικά να σχηματοποιηθεί μ’ ένα σκεπάρνι. Στη συνέχεια, τοποθετείτο στον τόρνο. Ο τεχνίτης συνήθως καθόταν σ’ ένα σκαμνί κρατώντας με το ένα του χέρι το δοξάρι και με το άλλο το σμιλάρι ή τη «δρούπα», δηλαδή σκαρπέλα διαφόρων ειδών-«στρογγυλή, ίσια, μεσαία, στενή». Με τη χορδή του δοξαριού τόρνευε την περιφέρεια του ξύλου. Καθώς κινούσε το δοξάρι του τόρνου ταυτόχρονα με το σμιλάρι ακουμπούσε το ξύλο, το οποίο ήθελε να διακοσμήσει.
Τα συνηθέστερα διακοσμητικά μοτίβα πάνω σε ξύλα ήταν οι ρόδακες, τα κλαδιά, τα λουλούδια και πολλά γεωμετρικά σχέδια. Συχνά τα σχέδια γινόντουσαν ανάλογα με την παραγγελία.
Δυστυχώς η τέχνη επεξεργασίας αντικειμένων με τόρνο έχει σχεδόν εκλείψει. Παρ’ όλα αυτά, την θαυμάσια αυτή τεχνική «θυμίζουν» μέχρι τις μέρες μας, αρκετά από τα έπιπλα που κοσμούν τα παραδοσιακά σπίτια των Κάτω Πλατρών.
Αρκετοί κάτοικοι του χωριού εργάζονταν σε υπαίθρια εργαστήρια κατασκευής τούβλων και κεραμιδιών. Οι εργάτες αρχικά «κοσσινίζαν» το ντόπιο χώμα, έκαναν δηλαδή διαλογή των λίθων από το χώμα. Το «καθαρό» χώμα, μ’ άλλα λόγια αυτό που δεν περιείχε πέτρες το τοποθετούσαν σε ειδικά καλούπια. Έπειτα, έψηναν το χώμα στα καμίνια, δηλαδή μικρούς φούρνους συνήθως πρόχειρα κατασκευασμένους από χώμα και τούβλα. Η τέχνη της κατασκευής χειροποίητων τούβλων και κεραμιδιών στις Κάτω Πλάτρες επέζησε μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα.
Ο παπλωματάς αποτελεί άλλο ένα από τα παραδοσιακά επαγγέλματα που επιβίωσαν στις Κάτω Πλάτρες και στις μέρες μας εγκαταλείφθηκαν εντελώς. Ο παπλωματάς του χωριού έραβε «βαμβακερά παπλώματα, στρώματα, ντιβάνια, καναπέδες, πολυθρόνες».
Ο παπλωματάς ήταν γυρολόγος, μ’ άλλα λόγια γυρνούσε τόσο στο χωριό όσο και στα γειτονικά χωριά διαλαλώντας το επάγγελμά του. Είχε πάντοτε μαζί του, το «δοξάρι» του, ένα ξύλινο όργανο σε σχήμα τόξου, το οποίο ρυθμιζόταν από ειδικό μοχλό. Προτού, όμως, χρησιμοποιήσει το «δοξάρι» του, «άνοιγε» το βαμβάκι με το χέρι του σε μικρές τούφες. Έπειτα, «δόξευε» το βαμβάκι, δηλαδή το χτυπούσε «κρατώντας το δοξάρι από το κέντρο βάρους του με το ένα χέρι πάνω στην ανοιγμένη μάζα του βαμβακιού». Ακολούθως, το «δοξεμένο» βαμβάκι τοποθετείτο σε «σακουλωτό ύφασμα», μ΄ άλλα λόγια σ’ ένα χοντρό ύφασμα, το οποίο έραβε στις άκριες ούτως ώστε να φτιάξει το πάπλωμα αφού πρώτα το χτυπούσε ελαφρά μ’ ένα λεπτό ραβδί.
Ο παπλωματάς καθώς χτυπούσε ελαφρά με το λεπτό ραβδί την επιφάνεια του παπλώματος, παρατηρούσε συνεχώς πως απλωνόταν το βαμβάκι. Μόλις το πάπλωμα έπαιρνε ομοιόμορφο πάχος τότε το έραβε. Οι ραφές γινόντουσαν σ’ όλη την επιφάνεια, συχνά σε μορφή διακοσμητικών σχημάτων.
Τέλος, στο χωριό ήταν γνωστή και η τέχνη του «τσαγκάρη» ή αλλιώς «σκαρπάρη» μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα. Ο τσαγκάρης κατασκεύαζε από δέρματα ζώων διάφορα υποδήματα αλλά κυρίως «ποδίνες», μπότες κατάλληλες για αγροτικές εργασίες.
Τα βασικά εργαλεία του τσαγκάρη ήταν η λίμα, το «λαδάκονο» για το ακόνισμα, η «φαρσέττα», δηλαδή μακριά ατσάλινη λάμα για το κόψιμο των δερμάτων, η «δοντάγρα», δηλαδή ειδική τανάλια καθώς και μια ρόκα για το κλώσιμο της χοντρής κλωστής που λεγόταν «ραφίδι». Για τη βαφή των υποδημάτων χρησιμοποιούσε συνήθως «ξυδκιά», η οποία είχε μαύρο χρώμα και φτιαχνόταν από ξίδι, κομμάτια σίδερου και άχρηστα δέρματα. Ο τσαγκάρης συνήθιζε να περιφέρεται στα γειτονικά χωριά και να διορθώνει επί τόπου τα υποδήματα.
Πηγές:
Ιωνά Ιωάννης, Παραδοσιακά Επαγγέλματα της Κύπρου, Λευκωσία 2001
Νίκος Ιωάννου, γραμματέας Κοινοτικού Συμβουλίου Κάτω Πλατρών
Χατζηθωμάς Ανδρλεας (επιμ.), Κύπρος, τ. 6
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 5 και τ. 12
|
